ترخیص کالا از گمرک مسیرهای مختلف و مراحل چندگانه‌ای دارد. فرایند ترخیص کالا برای برخی شرکت‌های با تجربه، امری ساده و آسان است. درعین‌حال ممکن است برای دیگران ترخیص کالا از سخت‌ترین بخش‌های یک تجارت باشد.
شرکت آسو تجارت در این زمینه سابقه‌ای ارزشمند دارد و با داشتن کادری مجرب، خدماتی حرفه‌ای در این زمینه ارائه می‌کند.
ترخیص کالا چیست؟
در درجه اول، ترخیص کالا یعنی اظهار کالا به گمرک و خروج کالا از محل گمرک. طبق بند ث ماده ۱ قانون امور گمرکی به خروج کالا از اماکن گمرکی پس از انجام تشریفات گمرکی، ترخیص کالا گفته می‌شود.
از منظر تعاریف، پیوست کلی کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو، ترخیص کالا به مفهوم انجام تشریفات گمرکات ضروری است و انجام این مراحل اجازه می‌دهد، کالا ورود قطعی شده، صادر شود یا تحت سایر رویه‌های گمرکی قرار گیرد.
در عین حال اصطلاح دیگری تحت عنوان خروج کالا در کنوانسیون کیوتو وجود دارد، که به مفهوم اقدام گمرک است. براساس آن اجازه داده می‌شود کالایی که در جریان ترخیص قرار گرفته است، در اختیار اشخاص ذی‌نفع قرار گیرد.
مراحل ترخیص کالا از گمرک
1) ثبت اظهار کالا در سامانه گمرکی ELP
در بدو ورود کالا به گمرک، مراحل ترخیص کالا آغاز می‌شود. اولین مرحله در ترخیص کالا مربوط به تکمیل اظهارنامه واردات و ثبت اطلاعات در سیستم گمرک کشور است. هم اکنون با مجهز شدن اغلب گمرکات کشور به سامانه EPL، مرحله اول از طریق این سامانه گمرکی به صورت آنلاین انجام می‌شود. بنابراین دیگر نیازی به انجام امور اظهار کالا به صورت حضوری نیست.
طبق دستورالعملی که در سایت رسمی اداره گمرک جمهوری اسلامی ایران به منظور ترخیص کالای وارداتی و خروج کالای صادراتی آمده است، اظهار نامه گمرکی باید به گمرک تحویل داده شود و اظهارکننده کالا باید تمامی اطلاعات مربوطه را در آن وارد کند.
1-1) اسناد لازم برای اظهار کالا جهت واردات قطعی
اسناد لازم برای اظهار کالا جهت واردات قطعی، باید توسط مالک کالا و یا نماینده وی تهیه شود عباتند از:
- اظهارنامه واردات قطعی (پیش‌نویس و ثبت در سیستم EPL گمرک)
- کپی کارت بازرگانی معتبر (مرتبه اول اصل کارت جهت کدینگ)
- قبض انبار، هنگامی که کالا به انباردار گمرک تحویل داده می‌شود، برای صاحب کالا به عنوان رسید محموله صادر خواهد شد.
- بارنامه
- ترخیصیه
- گواهی مبدأ
- فاکتور یا سیاهه خرید
- اعلامیه تأمین ارز یا نامه برات (در صورتی که روش پرداخت اعتبار اسنادی یا برات باشد)
- پروفورما (پیش فاکتور)
- مجوز ثبت سفارش
- لیست عدلبندی
- بیمه نامه گمرکی
- پروانه بهره‌برداری (حسب مورد برای شرکت های تولیدی)
- کاتالوگ و بروشور (حسب مورد)
- مجوزهای قانونی جهت ترخیص کالا از قبیل گواهی بهداشت، استاندارد، انرژی اتمی، قرنطینه نباتی و سایر (حسب مورد)
- وکالتنامه رسمی، کارت حق العمل‌کاری (حسب مورد)
- پروانه صادراتی (در صورتی که واردات در مقابل صادرات انجام شود)
در سامانه EPL امکان پرینت پیش اظهار وجود دارد، بنابراین اگر کاربران به ورود اطلاعات به صورت مستقیم و آنلاین عادت نداشته باشند، می‌توانند در ابتدا شکل کلی این اظهارنامه را پرینت گرفته و تمامی قسمت‌های مربوطه را پر کنند سپس به ورود اطلاعات به سیستم بر اساس آنچه که از قبل پر کرده‌اند، بپردازند.
مالک کالا می‌تواند اظهارنامه گمرکی را شخصا یا از طریق نماینده قانونی خود تنظیم کند. لازم به ذکر است بعضی از اسناد ذکر شده در بالا مثل مجوزهای موضوع شماره ۱۴ و ۱۵، بعد از اظهار و در جریان ترخیص از سازمان مربوطه اخذ می‌شوند، که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد. در هر صورت اظهارکننده اسناد را کنترل نهایی نموده و فرم پیش‌نویس اظهارنامه را با استفاده از آنها تکمیل می‌نماید.
مبلغی که توسط صاحب کالا به عنوان حقوق ورودی باید پرداخت گردد، یکی از اطلاعات بسیار مهم و اساسی موجود در اظهارنامه است که در مرحله تکمیل اظهارنامه محاسبه می‌شود. همچنین باید بدانید، تکمیل فرم اظهارنامه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و چنانچه در تکمیل آن اشتباهی رخ دهد منجر به آسیب‌های مالی و غیرمالی سنگین خواهد شد. بنابراین در صورت بروز هرگونه خطا یا اشکال همواره می‌توانید با پشتیبانی این سامانه تماس بگیرید.
در این مرحله در صورتی که در سیستم الکترونیکی گمرک تمامی قسمت‌ها را به درستی پر کرده باشید و هیچ مشکلی وجود نداشته باشد، نرم‌افزار به شما یک شماره سریال و یک شماره عطف خواهد داد. شما هم اکنون می‌توانید از این اطلاعات پرینت گرفته و برای انجام مراحل بعدی نزد خود نگه دارید.
2) پرداخت به صندوق و صدور سند ترخیص
مرحله دوم از مراحل ترخیص کالا این است که صاحب کالا مبلغ حقوق و ورودی گمرک را پرداخت می‌کند. پس از آن می تواند مقدمات خروج کالای خود را از گمرک فراهم نماید.
3) دریافت کوتاژ در دایره احراز هویت و تعیین مسیر
سومین مرحله از فرایند ترخیص کالا، به احراز هویت و اظهار کالا اختصاص دارد. دایره احراز هویت، دایره فنی گمرک است که در ابتدا اسناد دریافتی را بررسی کرده و در صورت تایید آنها، شماره ثبت یا همان کوتاژ را درج می‌نماید. می‌توان گفت کوتاژ به معنای ثبت اظهارنامه واردات یا صادرات کالا در گمرک است. هر اظهارنامه ثبت شده، یک شماره اختصاصی دارد که به این شماره کوتاژ گفته می‌شود.
در گمرک به دلیل کمبود نیرو و صرفه‌جویی در وقت و همچنین مشکلاتی که ممکن است با انجام تمامی مراحل کنترلی ایجاد شود، با استفاده از سیستم مدیریت ریسک از سه مسیر سبز، زرد و قرمز برای ترخیص کالا استفاده می‌شود. تعیین مسیر از طریق سیستم کامپیوتری و با توجه به عواملی همچون درصد مأخذ حقوق ورودی، نوع کالا، اعتبار صاحب کالا، اظهارکننده و کشور سازنده است و یا حتی این مسیر می‌تواند کاملا تصادفی یا شانسی انتخاب شود.
انواع مسیرهای گمرکی
- مسیر سبز: ارجاع مستقیم به صندوق (برای کالاهایی که نیاز به مجوز ندارند)
- مسیر زرد: کسب مجوزهای لازم بررسی اسناد ارزش و ارجاع به صندوق
- مسیر قرمز: ارزیابی و کتترل کالا به صورت فیزیکی، اخذ مجوزهای لازم، بررسی ارزش کالا توسط کارشناس و سپس ارجاع به صندوق
4) کنترل و ارزیابی کالا
همانطور که گفته شد در ادامه فرآیند ترخیص کالا با توجه به مسیر تعیین شده برای محموله، کنترل و ارزیابی کالا صورت می‌گیرد. در واقع اگر در مسیر قرمز و یا زرد قرار بگیرید، محموله شما نیاز به بررسی دارد. به این ترتیب، در مسیر قرمز بسته کالا باز و توسط ارزیاب گمرک بررسی و با اسناد مطابقت داده می‌شود. در مسیر زرد هم ممکن است فقط نیاز به بررسی اسناد مربوطه می‌باشد.
5) اخذ مجوزهای لازم
در این مرحله مجوزهای لازم که توسط سیستم و کارشناس با توجه به کالا تعیین گردیده است باید تکمیل شود. استاندارد، بهداشت، قرنطینه، مجوز تجهیزات مخابراتی و رادیویی، تجهیزات پزشکی، جهاد، انرژی اتمی، وزارت راه، مالیات و … از جمله مجوزهای لازم در این بخش می باشند.
6) بررسی تعرفه و تطبیق کالا توسط کارشناس (مجازی)
در این مرحله کارشناس سرویس به بررسی تعرفه و تطبیق کالا با اسناد می پردازد. همچنین کارشناس سرویس به اسناد و الزامات ورود (مجوزهای مورد نیاز و ارزش) که در مطالب قبلی نیز به آن اشاره شد نظارت می‌کند.
7)اجازه بارگیری، انبارداری و درب خروج
پس از پایان تشریفات کار در سرویس ارزیابی در هر سه مسیر ذکر شده و صدور سند ترخیص، هنگامی که تسویه های لازم با شرکت حمل و نقل صورت گرفت با توجه به دریافت قبض انبار و سایر مدارک لازم ، گمرک مجوز بارگیری را صادر می کند. و مبلغی به عنوان مبلغ انبارداری توسط مسئول نگهداری کالا از صاحب کالا دریافت می شود.
پس از اجازه بارگیری و صدور بیجک، می‌توانید وسیله نقلیه را در سامانه ثبت کرده و به محیط بارگیری گمرک وارد کنید.
قبض انبار:
قبض انبار به سندی گفته شود که توسط انباردار در قبال گرفتن کالا از شخص تحویل دهنده ی کالا با مشخصات درج شده صادر می شود. با توجه به قوانین گمرکی ایران هر کالایی که وارد محدوده ی گمرکی شود باید در دفاتر انبار ثبت شود و برای بار، باید اظهار نامه یا بارنامه به صورت جداگانه صادر و به شخصی که کالا را تحویل داده است بدهند.
قبض انبار از مهمترین اوراقی است که به گمرک ارائه می شود و شامل اطلاعاتی مانند نام صاحب کالا، نام شرکت حمل، نوع کالا، وزن کالا، نوع بسته بندی، تاریخ ورود به مرز، تاریخ تخلیه در انبار، تعداد بسته ها، مشخصات کانتین (در صورت کانتین بودن، ایرانی یا خارجی بودن وسیله حمل، شماره قبض انبار (شماره پیگیری انبار) و توضیحاتی همچون انبار نگهداری، شرایط تخلیه (پارگی- شکستگی- فرورفتگی) محل نگهداری کالا در انبار گمرک، مدت زمان نگهداری کالا در انبار (متروکه) می شود.
موارد مهم در ترخیص کالا از گمرک و اهمیت ترخیص کالا چیست؟
در ترخیص کالا، مراحل گوناگونی طی می شود که از جمله آنها آماده سازی مدارک، ثبت اسناد واردات یا صادرات کالا به شکل فیزیکی یا الکترونیکی، محاسبه وجوه گمرکی همچون سود بازرگانی، حقوق گمرکی، مالیات، ماخذ تعرفه گمرکی و تسهیلات ارائه شده توسط دولت به واردکنندگان و صادر کنندگان کالا و غیره صورت می گیرد.
هزینه و کارمزدهای ترخیص کالا چطور محاسبه می‌شود؟
هزینه‌های محاسبه شده صرفا مبالغ پرداختی در انجام فرایند واردات قطعی به گمرک می‌باشد. هزینه‌های گمرکی شامل مجوزهای قانونی، مانند بهداشت، مخابرات، استاندارد و هزینه‌های خدماتی از جمله کارمزد، ثبت سفارش، تخلیه و بارگیری و انبارداری و غیره می‌باشد. هزینه‌های ترخیص کالا در گمرک به شکل مجزا از حقوق ورودی دریافت می‌شوند.
حقوق ورودی کالا در گمرک
حقوق ورودی کالا بدین معنی است که واردکننده کالا، باید درصدی از ارزش کل کالا ها را به اداره گمرک آن کشور تحت عنوان حقوق ورودی پرداخت نماید تا اجازه ورود کالا ها به خاک آن کشور صادر شود. این حقوق به خزانه هر کشور واریز گردیده و از جمله درآمدهای کشور به حساب می‌آید. میزان حقوق ورودی کالا در هر کشور و برای هر کالا متفاوت است و روش تعیین این میزان بر اساس سیاست‌ها و قوانین هر کشور متفاوت است.
گاهی اوقات به علت هزینه‌های ترخیص کالا، تجار و بازرگانان مجبور هستند، کالاهای خود را برای مدت بیشتری در انبار نگهداری کنند، که این مسئله خود هزینه‌های انبارداری و … را شامل می‌شود. پیشنهاد می‌شود، قبل از ورود هر کالایی شرایط ورود آن و هزینه‌های گمرگی آن محاسبه شود.
مدت زمان مجاز نگهداری کالا و ترخیص آن در انبار گمرک چقدر است؟
طبق (ماده ۲۴ قانون امور گمرکی) مدت مجاز نگهداری کالا در انبارهای گمرکی، از تاریخ تحویل کالا به این اماکن سه ماه است. در صورت تقاضای کتبی صاحبان کالا یا شرکت های حمل و نقل در مورد کالای عبوری، این مدت حداکثر تا دو ماه دیگر قابل تمدید است. درصورتی که ظرف مهلت مقرر صاحب کالا برای انجام تشریفات گمرکی و پرداخت وجوه متعلقه اقدام ننماید، کالا مشمول مقررات متروکه می‌شود.
چنانچه کالا به انبارهای گمرکی متعدد منتقل و نگهداری شود، مدت توقف از زمان ورود کالا به اولین انبار گمرکی محاسبه می‌شود. مهلت توقف مرسولات پستی غیرتجاری تابع مقررات پست است.
تبصره ۱ ـ درصورتی که امکانات لازم برای نگهداری کالای فاسدشدنی و کالایی که نگهداری آن هزینه اضافی ایجاد می‌کند، در انبارهای گمرکی موجود نباشد، باید بلافاصله پس از تخلیه و تحویل، ترخیص و یا با مسئولیت صاحب کالا و نظارت گمرک به انبار مناسب منتقل شود. در غیر این‌صورت، مرجع تحویل گیرنده هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال ضایع یا فاسد شـدن آنها ندارد و گمرک بلافاصـله مقررات متروکه را در مورد آن کالا اعمال می‌نماید.
تبصره ۲ ـ چنانچه ظرف یک ماه کالاهایی که برای آن سند ترخیص یا فروش صادر گردیده است از انبارها خارج نشود، مشمول مقررات متروکه می‌شود. این مهلت با اعلام موافقت مرجع تحویل‌گیرنده و گمرک قابل تمدید است.
تبصره ۳ ـ تا زمانی که کالا به انتظار اعلام نظر قطعی گمرک در انبارهای گمرکی متوقف گردد، کالا متروکه نمی‌شود.
تبصره ۴ ـ تعیین مهلت توقف کالا در مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی بر اساس ضوابط قانونی مناطق مذکور در اختیار سازمان های مسئول این مناطق است. کالاهایی که در این مناطق پس از انقضای مهلت‌های اعطایی توسط سازمان های مذکور مهلت منقضی، اعلام می‌شوند نیز مشمول مقررات کالای متروکه می‌گردند.
سامانه ترخیص کالا
EPL مخفف Electronic Packing List می باشد که پنجره واحد تجاری فرامرزی نام گرفته است. این سامانه پل ارتباطی بین ارباب رجوع و گمرک است. از طریق سامانه EPL می توان برای واردات، صادرات و ترانزیت، کالا را دور اظهاری کرد. سامانه EPL از سال ۱۳۹۲ راه اندازی شد و به ترتیب در گمرکات دیگر هم به کار گرفته شد. ای پی ال یک سامانه برای ترخیص کالا است که اگر شما به عنوان ارباب رجوع بخواهید، کالای مد نظرتان را از گمرک ترخیص نمایید، برای ارتباط با گمرک می بایست از سامانه پنجره واحد فرامرزی یا سامانه ای پی ال استفاده نمایید. برای استفاده از این سامانه و اظهار کالا ابتدا باید به واحد ای تی گمرک مراجعه و درخواست رمز و پسورد برای ورود ای پی ال نمایید. این رمز کد شناسایی شما در گمرک می باشد.
سامانه EPL همانطور که گفته شد از طریق آدرس epl.irica.ir در دسترس است. اما برای استفاده از این سامانه باید مراحلی را طی کرد. در این سامانه شما می توانید تمامی فرایند عملیاتی مانند دور اظهاری واردات، دور اظهاری ترانزیت، اعطای وکالت به حق العمل کار گمرک، دسترسی به گزارشات مربوط به اظهارنامه های قبلی را انجام دهید.
در سامانه EPL امکان پرینت پیش اظهار وجود دارد، بنابراین اگر کاربران به ورود اطلاعات به صورت مستقیم و آنلاین عادت نداشته باشند، می توانند در ابتدا شکل کلی این اظهارنامه را پرینت گرفته و تمامی قسمت‌های مربوطه را پر کنند. سپس به ورود اطلاعات به سیستم بر اساس آنچه که از قبل پر کرده‌اند، بپردازند.
مالک کالا می‌تواند اظهارنامه گمرکی را شخصاً یا از طریق نماینده قانونی خود تنظیم کند. اظهارکننده اسناد را کنترل نهایی نموده و فرم پیش نویس اظهارنامه را با استفاده از آنها تکمیل می‌نماید.
مبلغی که توسط صاحب کالا به عنوان حقوق ورودی باید پرداخت گردد، یکی از اطلاعات بسیار مهم و اساسی موجود در اظهارنامه است که در مرحله تکمیل اظهارنامه محاسبه می‌شود. همچنین باید بدانید، تکمیل فرم اظهارنامه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و چنانچه در تکمیل آن اشتباهی رخ دهد. منجر به آسیب‌های مالی و غیرمالی سنگینی خواهد شد. بنابراین در صورت بروز هرگونه خطا یا اشکال همواره می‌توانید با پشتیبانی این سامانه تماس بگیرید.