حمل و نقل بین المللی

 __________________________

سیستم قرار دادهای دریایی

چارترپارتی:
قراردادی است كه به وسیله آن مالك كشتی موافقت می كند كه كشتی خود یا قسمتی از آن را برای حمل كالا از بندری به بندر دیگر در اختیار تاجر یا شخص دیگری كه اجاره كننده نامیده می شود بگذارد و در ازاء آن كرایه دریافت كند. یا اینكه كشتی خود را برای مدت زمان معینی اجاره دهد، كه در این حالت مبلغ پرداخت شده را اجاره می نامند.

بطور كلی به دو روش میتوان یك كشتی را اجاره كرد:

الف – اجاره كشتی به صورت لخت و بدون خدمه ( Bareboat Charter )
دراین حالت می توان آن را اجاره كامل كشتی تلقی نمود. اجاره كننده تمام هزینه های كشتی را می پردازد، ناخدا و كاركنانی را كه خود انتخاب می كند برروی كشتی بكار می گمارد، حقوق و دستمزد آنها را نیز خود می پردازد.

ب – اجاره كشتی با ناخدا و خدمه مربوط:

در دو حالت اجاره سفری و اجاره زمانی ممكن است صورت گیرد.

• اجاره سفری:مالك كشتی محموله معینی را از یك بندر مشخص به بندر مشخص دیگری در ازاء كرایه حمل می كند. عملا چندین نوع اجاره سفری وجود دارد كه بعضی از انواع آن در زیر گفته می شود و چنانكه مشاهده می شود تمام این موارد برای حمل كالا از بنادری به بندر و یا بنادر دیگر است و اختلافات بین آنها عمدتا در پرداخت هزینه های بارگیری و تخلیه و هزینه های بندری است.
  • اجاره سفری كشتی به صورت ناخالص: (Gross Form)در این روش اجاره كشتی، كه امروزه چندان طرفدار ندارد، مالك كشتی تمام هزینه های بارگیری و تخلیه و هزینه های بندری را میپردازد.
  • اجاره سفری كشتی به صورت(F.I.O ( Free in and Out  :در این نوع تمام هزینه های بارگیری و تخلیه بر عهده اجاره كننده است ولی مالك كشتی مسئول پرداخت هزینه های بندری است.
  • اجاره سفری كشتی به صورت( LumpSum):در این روش اجاره كننده یك مبلغ مقطوع را برای استفاده از كشتی به مالك پرداخت می كند و مالك در عوض حجم معینی را برای بارگیری كالا و نیز حداكثر وزنی را كه كشتی قادر به حمل است مشخص می كند.
    این نوع اجاره ممكن است بصورت ناخالص یا بصورت F.I.O باشد. هرگاه اجاره كننده كالاهای مختلف و ناهمگون داشته باشد این روش اجاره مطلوبتر بنظر میرسد. در تمام موارد فوق مالك كشتی هزینه ها و عوارض بندری را می پردازد.
  • اجاره سفری كشتی به صورت خالص ( Net Form ):در این نوع اجاره علاوه بر پرداخت هزینه های بارگیری و تخلیه تمام هزینه ها و عوارض بندری به عهده اجاره كننده است. در مواردیكه كشتی به بنادری میرود كه مالك كشتی شناخت چندانی درباره آنها ندارد و نیز در حالیكه بنادر متعدد بارگیری و تخلیه برای یك سفر در نظر گرفته شده است این نوع اجاره برای مالكین كشتی ها مناسب تر و مطلوب تر است. البته تغییرات متعددی در هر یك از حالت های كلی فوق ممكن است داده شود و این موضوع بستگی به نحوه مذاكرات مربوط به اجاره كشتی و موقعیت طرفین دارد. شرایط و مواردی كه معمولا در متن اصلی چارترپارتی آورده می شود.

• اجاره زمانی: مالك كشتی خود را برای سفر معین و با مدت معین در ازاء اجاره بهای معین به اجاره كننده اجاره میدهد.

مفاد قراردادهای چارترپارتی ( Voyage Charter Clauses)

• مقدمه: چارترپارتی ها با مقدمه كوتاهی شروع می شوند. در مقدمه نام طرفین قرارداد، نام كشتی، مشخصات و موقعیت فعلی آن و تاریخ تقریبی آمادگی كشتی در بندر بارگیری، درج می شود.

• مشخصات كالا: در این ماده نام كالا و چگونگی بسته بندی آن ( بصورت فله، كیسه ای، شبكه ای و غیره ) آورده میشود. معمولا مقدار كالا بین یك مقدار حداقل و یك مقدار حداكثر محدود می گردد. به عنوان مثال گفته می شود ???/?? تن جو بصورت فله با?%+ و ?%- تغییربه اختیار مالك كشتی، این بدان معناست كه مالك كشتی می تواند حداقل ????? تن و حداكثر ????? تن جو را بصورت فله بارگیری نماید. ضرورت داردكه همیشه ضریب جایگیری كالا و یا مقدار تقریبی آن را نیز در این قسمت ذكر شود.

• محدوده زمانی مجاز برای ارائه كشتی در بندر بارگیری: عبارت است از محدوده زمانی كه در طول آن مالك حق دارد كشتی خود را در بندر بارگیری ارائه كند. اگر قبل از شروع این مدت زمان كشتی به بندر بارگیری برسد اجاره كننده اجباری برای شروع بارگیری ندارد. اگر كشتی قبل از پایان مهلت مقرر در بندر بارگیری آماده بارگیری كالا نباشد اجاره كننده حق دارد كه قرارداد را فسخ نماید.

• بندر یا مكان بارگیری كالا: بندر یا مكان بارگیری كالا همیشه در چارترپارتی های سفری ذكر میگردد كه ممكن است به صورت های مختلف آورده شود. گاهی فقط یك بندر از یك منطقه جفرافیایی مشخص به انتخاب اجاره كننده باشد كه در اینصورت اجاره كننده حق دارد كشتی را به دلخواه خود به یكی از بنادر آن منطقه بفرستد اگر بندر بارگیری مشخص باشد و از آن نام برده باشد كشتی باید به آن بندر برود و اگر در آن بندر اسكله مخصوصی در قرارداد ذكر شده باشد باز كشتی مجبور است كه به آن اسكله مشخص برود. بعضی اوقات بندر بارگیری مشخصا نام برده نمی شود كه در اینصورت اجاره كننده می تواند كشتی را به دلخواه هدایت كند مالک فقط از اجاره كننده می خواهد كه كشتی را به یك بندر مطمئن و امن در آن منطقه بفرستد. هر گاه بیش از یك بندر برای بارگیری مورد توافق قرار گیرد مالك كشتی می خواهد كه بنادر بارگیری به ترتیب جغرافیایی صحیحی معرفی شوند.

• پرداخت كرایه: اگر قرارداد شرطی برای پرداخت كرایه ذكر نشده باشد كرایه طبق روش معمول تجارت در زمان تحویل كالا در بندر تخلیه قابل پرداخت است، ولی هرگاه روش پرداخت كرایه در قرارداد آمده باشد، طبق آن عمل می گردد.

• حق ضبط و تصرف كالا: مالك كشتی تازمانی كه كرایه، كرایه از دست رفته زیان دیركرد و خسارات ناشی از بازداشت كشتی را دریافت نكرده حق ادعا و ضبط كالا را دارد. اجاره كننده مسئولیت پرداخت كرایه، كرایه از دست رفته، زیان دیركرد را در بنادر تخلیه و بارگیری دارد. در بعضی موارد این ماده درباره دیگری بنام(Caser Clause)گنجانده می شود و به صورت زیر آورده می شود : ” تعهدات اجاره كننده با بارگیری كالا و پرداخت كرایه، كرایه از دست رفته و زیان دیركرد خاتمه پیدا می كند و مالك كشتی تا زمانیكه كرایه، كرایه از دست رفته و زیان دیركرد را دریافت نكرده حق ضبط و گروگانگیری كالا را دارد.

• هزینه های بارگیری و تخلیه:پرداخت هزینه های بارگیری و تخلیه كالا در یك چارترپارتی در زمان انجام مذاكرات اجاره كشتی مورد توافق قرار می گیرد این توافق ممكن است به اشكال مختلف باشد، در اكثر اوقات شرایط قراردادخرید كالا مبنایی برای توافق هزینه های بارگیری و تخلیه قرار می گیرد. در زیر چند نمونه از شرایط بارگیری و تخلیه بیان شده است :
  • • هزینه های بارگیری و تخلیه بعهده مالك كشتی (Liner or Berth Terms)
    •  هزینه های بارگیری و تخلیه و بارچینی به عهده اجاره كننده (Free in and Out and Stowed )
    • هزینه های بارگیری و تخلیه به عهده اجاره كننده، صفافی به عهده مالك كشتی (Free on board steams trimming )
    •  هزینه تخلیه به عهده اجاره كننده (Free discharge)
    • هزینه بارگیری به عهده مالك كشتی، هزینه تخلیه به عهده اجاره كننده (Liner in free out )

• زمانبارگیری مجاز، زمان مجاز تخلیه: یكی از مواردی كه حتما در یك چاترپارتی سفری باید گنجانده شود مدت زمان مجاز برای بارگیری و مدت زمان مجاز برای تخلیه است كه به دو صورت ممكن است در قرارداد اجاره آورده شود، یا مدت زمان معینی برای هر كدام از عملیات بارگیری و تخلیه توافق شود یا مقدار بارگیری روزانه كالا و مقدار تخلیه روزانه كالا در قرارداد آورده شود كه در این صورت از تقسیم مقداری كالای بارگیری شده بر نرخ بارگیری روزانه مدت زمان مجاز بارگیری، و از تقسیم مقدار كالای بارگیری شده بر نرخ تخلیه روزانه مدت زمان مجاز تخلیه بدست خواهد آمد. هرگاه هر كدام از عملیات و یا بارگیری در مدت زمانی كمتر از مدت زمان مجاز انجام پذیرد مالك كشتی بر طبق قرارداد اجاره ملزم به پرداخت مبلغی به عنوان پاداش زود كرد به اجاره كننده می باشد و هرگاه عمل بارگیری در مدت زمانی بیشتر از مدت زمان مجاز انجام پذیرد اجاره كننده برطبق قرارداد اجاره ملزم به پرداخت مبلغی به عنوان زیان دیركرد به مالك كشتی است. نرخ دموراژ به صورت روزانه مورد توافق قرار می گیرد و برای قسمتی از روز نیز به نسبت قابل پرداخت است. معمولا نرخ Demurrage دو برابر Dispuge است.

• تعیین نماینده و پیمانكار بارگیری و یا تخلیه: این ماده مشخص كننده طرفی است كه حق تعیین نماینده كشتی و یا پیمانكار تخلیه و بارگیری را دارد. بطور كلی به نفع مالك كشتی است كه نماینده خود را خود تعیین كند تا اینكه از منابع او بهتر حمایت كند. اما اگر هزینه های بارگیری و تخلیه به عهده اجاره كننده باشد كه اجاره كننده حق تعیین نماینده كشتی و نیز پیمانكار تخلیه و بارگیری داشته باشد.

• دوبه كاری: بعضی از بنادر آنقدر عمق ندارند كه كشتی با بار خود به آنها وارد و یا از آنها خارج شود. در این صورت برای اینكه كشتی به آب خور مناسب برسد از دوبه كاری استفاده میشود. چون هزینه دوبه كاری چندان قابل تخمین زدن نیست و به احتمال زیاد هزینه سنگینی است. معمولا مالكین كشتی از قبول آن به حساب خود خودداری می كنند.

• انحراف از مسیر: در چارترپارتی های سفری معمولا ذكر می گردد كه كشتی حق انحراف از مسیر عادی و معمول خود را ندارد مگر اینكه هدف از انحراف مسیر تأمین سوخت و آذوقه برای كشتی یا برای نجات جان سرنشینان و محموله كشتی یا كمك به كشتیهای دیگر باشد.
• ماده مربوط به بارنامه: در این ماده معمولا نوع بارنامه ای كه باید مورد استفاده قرار گیرد و نیز چگونگی امضاء و صدور آن ذكر می گردد.

• حالات استثنا: مالك كشتی در یك قرارداد اجاره سفری تضمین میكند كه كالایی را از بندری به بندر دیگر حمل كند و در آنجا تحویل اجاره كننده دهد. در صورتیكه اتفاقاتی خارج از اختیار او رخ بدهد بعضی از حالات استثنا به قرار زیر هستند:
• • حوادث ناشی از بلایای طبیعی: به حوادثی گفته می شود كه به علل طبیعی و بدون دخالت انسان باشند و تحت شرایط بخصوصی كه كشتی قرار می گیرد بوسیله هیچ نوع پیش بینی و دور اندیشی معقول قابل رفع و پیشگیری نباشند.
  •  خساراتی كه دشمنان و دولتهایی كه با دولت متبوع صاحب كشتی در جنگ هستند به كشتی و محموله آن وارد می آورند.
  •  خسارات ناشی از طبیعت ذاتی كالا، مثل فاسد شدن میوه
  • حق به كار بردن خسارت عام
  • آتش سوزی

انواع فرصتهای چاپی و استاندارد چارترپارتی ها :

• چارتر پارتی های زمانی: انوع مهم چارتر پارتی های زمانی عبارتند از :
  • Bal time
  • N.Y.P.E

• چارتر پارتیهای سفری: این روش خود شامل چندین زیرشاخه می باشد که برخی از آنها  برای حمل بیشتر كالاها میتوان بکار برد. ولی بعضی از آنها برای حمل كالاهای بخصوصی مورد استفاده قرار میگیرند. در زیر چند نوع از چارتر پارتی های سفری كه در كشتیرانی جمهوری اسلامی ایران بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند ذكر می گردد.

• فرم Garcon: كه یك فرم عمومی است و از آن برای كالاهای بخصوصی استفاده نمیشود.
• فرمLiner out / Liner in: در این نوع قرارداد حمل هزینه بارگیری و حمل دریایی و نیز تخلیه كالا بر عهده كشتیرانی خواهد بود.
• فرمFree in/Free out: كشتیرانی (متصدی حمل و نقل) تنها وظیفه حمل دریایی را به عهده دارد و از این جهت كلیه هزینه های بارگیری و بارچینی و صفافی كالا در بندر بارگیری به عهده فروشنده و یا صاحب كالا می باشد و كلیه هزینه های تخلیه در بندر مقصد به عهده صاحب كالا است.
• فرمLiner in/ Free out: كلیه هزینه های بارگیری و نیز حمل دریایی كالا به عهده كشتیرانی لیكن وظیفه تخلیه كالا به عهده صاحبان آن است.
•  فرمFree in/Liner out: بارگیری و بارچینی در بندر مبداء به عهده فروشنده كالا و یا صاحب كالا است. لیكن وظیفه حمل دریایی و نیز تخلیه كالا در بندر مقصد به عهده كشتیرانی است.

تفاوت حق توقف و دموراژ در چیست؟

مدت مجاز برای بارگیری و یا تخلیه كالا در بنادر كه بدان دموراژ تعلق نمی گیرد را lay time گویند. اما دموراژ/خسارت معطلی كشتی/خسارت دیركرد كشتی – مبلغی مورد توافقی است كه اجاره‌كننده كشتی به‌علت توقف بیش از حد كشتی برای بارگیری یا تخلیه ، به مالك آن می‌پردازد .

خطوط کشتیرانی منظم (liner)

به شرکت‌هایی می‌گویند که دارای کشتی و برنامه منظم حمل هستند و میان بنادر معینی تردد دارند. در خطوط منظم کشتی در یک مسیر معین و با برنامه زمانی از پیش تعیین شده کالا یا مسافر حمل می‌کنند. مهم ‌ترین بخش سازمانی در این شرکت‌ها اداره خط است که در واقع مسئولیت عملیات و سودآوری خط، برنامه تردد کشتی‌ها، اداره نمایندگی‌ها یا شعب خارج از کشور و وظایف مشابه را بر عهده دارد. خطوط منظم کشتیرانی حمل کننده عمومی  common carrier به حساب می آیند.
خط کشتیرانی برنامه زمانی خود را آگهی می‌کند و به طور معمول هر کالای مناسبی را به شرط داشتن فضای خالی قبول می‌کند. در خطوط منظم باری بیشتر کشتی‌های رورو(Ro_Ro) کانتینربر (container carriers) و کالای عمومی (general cargo)  فعال هستند.

کانتینر:

پیشرفت تكنولوژی در زمینه حمل و نقل باعث گردیده تا متصدیان حمل و نقل تمام سعی و كوشش خود را بكار برند تا محمولات سریعتر و سالمتر به مقصد برسد. یكی از این پدیده ها كه باعث تسهیل حمل و نقل بین المللی می گردد حمل كالا بوسیله كانتینر(Container)است. اصولا استفاده از كانتینر از اواسط دهه 1960 رایج گردید.اصولا كانتینرهای استاندارد از سال 1965 به بعد وارد بازار حمل و نقل گردیده و مورد استفاده قرار گرفت و باعث شد تا هزینه های حمل و نقل و بسته بندی كاهش پیدا كند.

استفاده از كانتینر امكان حمل انبار به انبار را بهتر ممكن می سازد. در سیستم حمل و نقل اگر بتوان تعداد دفعات بارگیری و تخلیه كالا را بصورت واحدهای پراكنده كاهش داد ضمن سرعت بخشیدن به كار تخلیه و یا بارگیری كالا با آسیب كمتری بدست صاحبان آن خواهد رسید.حمل با كانتینر این را ممكن می سازد تا واحدها و بسته های زیادی را در كانتینر قرار داده و در واقع بارهای متعددی را بصورت «یك پارچه» (Unitization)در آورد.

*اینك ضمن بررسی مختصر مزایای حمل با كانتینر اشاره ای هم به مزایای یك پارچه سازی خواهیم نمود.

• مزایای حمل با كانتینر
  • كاهش خسارت ناشی از شكستگی، خراب شدن یا سرقت
  • كاهش هزینه های بسته بندی، تخلیه و بارگیری  
  • حمل یكجای کالا در كانتینر با توجه به ظرفیت آن 
  • حمل با كانتینر امكان تحویل كالا را از محل تولید به مصرف ممكن می سازد(Door to Door)
  • حمل با كانتینر سرعت كار بارگیری و تخلیه را افزایش می دهد

• مزایای یكپارچه سازی كالا در حمل با كانتینر
  • حذف جابجایی سنتی كالا از سیستم حمل و نقل
  • حداكثر بهره گیری از فضای مفید وسایل حمل
  • تسهیل در آماده سازی كشتی برای عملیات بارگیری و تخلیه
  • ممانعت از بارگیری اضافی(Over storage) در وسیله حمل
  •  ایجاد ایمنی و تعادل بهتر و سریعتر در كشتی
  • كاهش مبادله اسناد مربوط به كالا كه باعث وقفه و معطلی در عملیات بارگیری و تخلیه می گردد.
• انواع كانتینر: همانطور كه قبلا اشاره كردیم كانتینر ها از بدو پیدایش خود  یعنی حدود نیم قرن قبل تاكنون تحولات ساختاری فراوانی را پشت سر گذاشته اند. كانتینرها ابتدا از چوب ساخته می شد كه هنوز نوع چوبی آن وجود دارد. امروزه اغلب كانتینرها از آهن ساخته شده است. كانتینر هایی كه از فایبر گلاس ساخته شده وجود دارد كه ضمن مقاوم بودن بسیار سبك و جابجایی آن ساده تر است.در سالهای اخیر كانتینر هایی از جنس آلومینیوم به بازار عرضه شده كه بسیار مقاوم و سبك است.كانتینر های یخچالی دارای اسكلت دوجداره هستند و به همین دلیل درجه حرارت را ثابت نگه می دارند و بدین طریق از فساد محصولات و مواد غذایی جلوگیری می شود.تولید و ساخت كانتینر ها ضمن اینكه از استانداردهای بین المللی تابعیت می كند باید براساس معیارهای سازمان بین المللی استاندارد باشد.

•  مشخصات کانتینرها: كانتینر ها را می توان از نقطه نظر ابعاد، وزن و اندازه به شرح زیر طبقه بندی نمود.

توجه به جدول ذكر شده در بالا انواع متفاوتی از كانتینر تولید می شود كه برای مصارف گوناگون در شبكه حمل و نقل مورد استفاده قرار می گیرد. البته كانتینر هایی با ارتفاع بیشتر از آنچه كه در جدول بالا ذكر گردیده وجود دارد.

كانتینر هایی كه با در نظر گرفتن اطلاعات مشروحه در جدول تولید می شوند عبارتند از:

• كانتینر برای حمل كالای متفرقه(General cargo containers)
• كانتینر های بسته(Closed containers)
• كانتینر های روباز(Open top containers)
•  كانتینر هایی كه پهلوی آنها باز است.(Open side containers)
• كانتینر هایی كه رو و پهلوی آنها باز است.(Open top, Open side container)
• كانتینر هایی كه رو، پهلو و پشت آنها باز است. (Open top, Open side, Open end containers)
• كانتینر های مخصوصی كه دارای كنترل درجه حرارت هستند.
• كانتینر های یخچالی(Refrigerated containers)  
• كانتینر های عایق دارد(Insulated containers)
• كانتینر های حرارتی(Heated containers)
• كانتینر های مخزنی(Tank containers)
• كانتینر های مخصوص حمل گاز فشرده 
• كانتینر های مخصوص حمل كالای فله(Bulk cargo containers)
• كانتینر های كفی(Platform containers)
• كانتینر های داری تهویه (Ventilated containers)
• كانتینر های سوپر رك(Super Rack Container) 

مسئولیتهای متصدی حمل ونقل ویا مالكین كشتی حسب وظیفه و نقشی كه دركار حمل و نقل كانتینر دارند متفاوت است. اگرمالكین كشتی صرفا به عنوان یك متصدی حمل و نقل دریایی برای حمل و نقل  كالا به خارج از كشور اقدام می نمایند مسئول نخواهد بود زیرا كانتینر در ید اختیار او قرار ندارد. اما شركت های حمل و نقل كانتینری بزرگی وجود دارند كه كلیه خدمات را ارائه میکنند وحمل و نقل كانتینرها با كشتی های آنها صورت می پذیرد دارای مسئولیت هستند. به هر حال تعیین مسئولیت های متصدی حمل با توجه به وسایل حمل چند گانه مشكل است .مثلا چنانچه كانتینر از طریق زمینی حمل شود مسئولیت براساس شرایط (C.M.R)میباشد.

«معاهده مربوط به قرار داد حمل و نقل كالا از طریق جاده ایی كه بنام CMR معروف گردید در 19 ماه مه 1956 در ژنو به تصویب رسید.»

واژه CMR مخفف:Convention of the Contract for the international Carriage of Good by Roodمی باشد.

اصولا سیستم حمل و نقل بین المللی كلیه این كوشش ها و مساعی را بدین جهت مبذول می دارد كه بتواند از سرمایگذاری های انجام شده در این سیستم بهترین بهره برداری را بنماید.

بسیاری از كارشناسان سیستم حمل و نقل براین عقیده اند كه پیدایش كانتینر در واقع همان انقلاب تكنولوژیكی در صنعت حمل و نقل بوده است.«اگر فرض كنیم حمل كالا بوسیله كانتینر اتفاق افتاده و تمام شده باشد. توسعه آن هنوز ادامه دارد و در دهه آینده با سرعت زیادتری شكل تكمیلی خود را طی خواهد كرد و مسیر های جایگزینی  تغییر در توازن كالاهای وارده و صادره و نوع تكنولوژی و عملیات مورد بهره برداری از جمله عواملی است كه ریسك سرمایه گذاری این سیستم را بالا می برد. در مورد كشور خودمان نخست باید بررسی كرد كه چند درصد از مبادلات بین المللی ایران را كالاهای قابل حمل با كانتینر تشكیل می دهد و سهم فعلی مبادله كالا با كانتینر چه فاصله ایی با این درصد از مبادلات دارد. جالب است بدانیم كه كانتینر بعنوان محفظه  متعلق به خط كشتیرانی است یا خط كشتیرانی آن را از مالكش اجاره كرده است. باید در هر مسیر تجاری محاسبه شود كه تعداد دفعاتی كه كانتینر از مبداء اولیه پر شده و پس از تخلیه در مقصد نهایی به مبداء اولیه باز می گردد چند بار در سال است».(ازكتاب راهنمای استفاده از كانتینر برای حمل كالا تالیف ملك رضا ملك پور)

 بوکینگ کانتینر
بوکینگ کانتینر به معنای رزرو کانتینر است. حمل و نقل حدود ۸۰ درصد محموله‌ها در جهان به روش دریایی به وسیله کشتی است و بخش عمده‌ای از حمل دریایی با کشتی نیز از نوع کانتینری است که در ترمینال‌های کانتینری بارگیری و تخلیه می‌شود. بوکینگ می‌تواند شامل درخواست مشتری برای رزرو کالا، فضای ذخیره سازی یا خدمات باشد. به طور مثال توافق در قیمت، زمان، مسئولیت‌ها و تعهدات و...
مراحل بوک کردن کانتینر
نهایی کردن الزامات بار، تعیین محل رزرو، نوع و اندازه کانتینر، نهایی کردن تاریخ ارسال و زمانبندی‌ها، تایید رزرو بار، آماده کردن بار برای حمل
نهایی کردن الزامات بار در بوکینگ کانتینر
اولین مرحله از فرایند حمل و نقل که برای آن باید ویژگی‌های بار تعیین شود این ویژگی‌ها سه جنبه گوناگون دارند:
نوع محموله، ابعاد، وزن، نیاز به هندلینگ ویژه
در مورد حمل و نقل بار: مشخصات دقیق گیرنده، مقصد و محل دقیق تحویل، مجوزها، اسناد و مدارک و تاریخ آماده شدن بار
در مورد کانتینر: نوع کانتینر (بار نیاز به حمل در کانتینر ضد آب، کانتینر یخچالی، تهویه دار و...) اندازه، تعداد
زمانی که جزئیات محموله مشخص شد می بایست شرکت حمل و نقل را انتخاب کرد. در صورتی که قراردادهای معتبری با خطوط شرکت حمل و نقل داریم می‌توانیم بار را به آنها بسپاریم. شرکت‌های باربری یکی از گزینه‌های بوکینگ هستند. این شرکت‌ها طرف قرارداد با خطوط حمل و نقل هستند و خدمات گوناگونی مانند ترخیص گمرکی، اسناد پیگیری و... را توسط این شرکت‌ها ارائه می‌شوند. از طریق خطوط حمل و نقل می‌توان رزرو کانتینر را انجام داد. این خطوط معمولاً حمل را به صورت بندر به بندر انجام می‌دهند.
تایید رزرو بار در بوکینگ نامبر کانتینر
روش اخذ بوکینگ کانتینر شامل دریافت تاییدیه نیز می‌باشد. پس از اینکه شرایط اخذ بوکینگ کانتینر شامل تمام جزئیات و اطلاعات بار و حمل و نقل تعیین شد نوبت به تاییدیه می‌رسد در این صورت یک شماره مرجع داده می‌شود که به آن بوکینگ نامبر می‌گویند این شماره کمک می کند تا رزرو کانتینر را از آن طریق پیگیری کنیم. بعد از اخذ تاییدیه لازم است هزینه را بپردازی. گاهی پرداخت در مقصد صورت می‌گیرد.
آماده کردن محموله برای حمل و نقل
آخرین مرحله در روش اخذ بوکینگ کانتینر است که باید از آماده بودن بار در کانتینر اطمینان حاصل کنیم. همچنین باید بسته‌بندی مناسب برای بار و متناسب با زمان حمل را تهیه کنیم. همانگونه که ارائه دهنده خدمات حمل و نقل تعهداتی در قبال بار و جابجایی آنها می‌دهند به عنوان صاحب بار هم باید تعهداتی بدهیم.
  

کراس استافینگ
در این روش حمل و نقل محموله از مبدا تا رسیدن به مقصد با یک کشتی حمل نمی‌شود و در بین مسیر از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل می‌شود به همین دلیل دشواری و صرف هزینه مالی و زمانی بیشتری به همراه دارد. در برخی از بندرها شرایطی وجود دارد که تخلیه و بارگیری مستقیم را با محدودیت مواجه می‌کند. به طور مثال زمانی که بار کشتی بزرگ است و بندر ظرفیت مورد نظر لازم را ندارد. بنابراین لازم است بار در بین مسیر از کشتی بزرگ به کشتی‌های کوچک انتقال یابد تا در بندر پهلو بگیرد. همچنین از این روش برای رساندن محموله‌ها به کشورهایی که به دلیل تحریم کشور مبدا اجازه پهلو گرفتن کشتی‌های آن را نمی‌دهند به همین علت نیاز به واسطه‌گری یک کشور سومی وجود دارد که خود محدودیت‌های خاصی نداشته باشد. به خاطر اعمال انواع تحریم ها بر ایران بازرگانان از این روش استفاده می‌کنند.
ترانشیپمنت
به معنای حمل محموله به کشور میانجی و سپس کشور مقصد است. گاهی ممکن است امکان حمل کالا به صورت مستقیم از مبدا تا مقصد وجود نداشته باشد در نتیجه یک کشور به عنوان واسطه انتخاب می‌شود و وسیله حمل و نقل در آنجا تغییر می‌کند. زمانی که تمام مسیر از مبدا تا مقصد دریایی نباشد یعنی یکی از کشورها دسترسی به آب نداشته باشد از حمل و نقل ترانشیپ استفاده می کنند. ترانشیپ در رابطه با کشورهای تحت تحریم و زمانی که بندر ظرفیت یا اجازه پهلوگیری بارگیری یا تخلیه را نمیدهد کاربرد دارد.

مراکز مهم ترانشیپ
سوئز، پاناما، جبل الطارق
مراکز ترانشیپ معمولاً نقطه اتصال میان خطوط شمال به جنوب یا شرق به غرب و بالعکس محسوب می‌شوند و معمولاً انحراف کمی از خطوط اصلی حمل و نقل دارند. آنچه که سبب می‌شود بندری را ترانشیپ بخوانند درصد بالای فعالیت ترانشیپ است که بیش از ۷۵ درصد است.

تفاوت کراس استافینگ و ترانشیپ

در ترانشیپ کانتینر از یک کشتی به کشتی دیگر منتقل می شود اما در کراس استافینگ جابه جایی محتوای کانتینر صورت می گیرد همچنین در در کراس استافینگ بارنامه جدیدی از مبدا صادر می شود.

روش حمل و نقل دریایی گروپاژ (LCL)
گروپاژ زمانی کاربرد دارد که بار از حجم یک کانتینر کمتر است. به این ترتیب این بار همراه با بار چند متقاضی دیگر در یک کانتینر قرار می‌گیرد و به همین دلیل هزینه حمل بار در کانتینر بین چند سفارش دهنده تقسیم می‌شود و کسی ناچار نیست هزینه‌ای اضافه برای فضای خالی کانتینر پرداخت کند. این نوع روش برای بسته‌های کوچک، جعبه‌های دارای ابعاد خرد، بسته‌بندی‌های پالت پلاستیکی و .. استفاده می‌شود. یکی از مواردی که حمل گروپاژ برای آن انتخاب می‌شود ارسال نمونه‌های یک محصول برای ارائه در نمایشگاه‌هاست. همچنین می‌توان کالاهایی را که به عنوان قطعه‌ای برای تعمیر و در کل نیازهای صنعتی در نظر گرفته شود با استفاده از حمل گروپاژ به مقصد ارسال کرد. مهم‌ترین انگیزه در روش حمل گروپاژ صرفه اقتصادی است. 

روش حمل دریایی فله
بار فله به محموله‌هایی گفته می‌شود که هیچ گونه بسته‌بندی ندارند و حتی در محفظه‌های کانتینری نیز بارگیری نمی‌شوند. این محموله‌ها ضرورتاً باید در مخازن خاص خود قرار بگیرند و برای حمل آنها به کشتی‌ نیاز است.
بارهای فله معمولاً به صورت خشک یا مایع هستند :

• مواد خشکی که به صورت پودر هستند و برخی مواد معدنی را شامل می‌شوند مانند برخی از فلزات و سنگ‌ها یا خاک‌ها.
• مواد خشک کلوخی که درشت‌تر از مواد پودری هستند برخی از سنگ‌ها یا فلزات پس از استخراج به این نحو جابجا می‌شوند.
•  مواد خشک دانه‌ای که بیشتر شامل مواد غذایی هستند مانند گندم، جو، برنج
• مواد مایع خوراکی مانند انواع روغن‌های صادراتی
• مواد مایع غیر خوراکی از جمله نفت خام یا مشتقات آن
• گازهای مایع متان، پروپان و...

روش حمل ترکیبی
عبارت است از انتقال محموله با وسایل نقلیه گوناگون شامل کشتی، هواپیما، قطار و کامیون. این روش حمل و نقل دریایی با حمل کانتینر مرتبط است.
حمل ترکیبی معمولاً به عنوان روشی مقرون به صرفه شناخته می‌شود. با استفاده از این روش می‌توانیم یک محموله را تا مسافت زیادی با کشتی حمل کنیم و پس از آن در مسیر خشکی آن را به مقصد برسانیم. در بسیاری از موارد این روش به کاهش هزینه‌های حمل و ایمنی بیشتر کالاها کمک می‌کند. این نوع حمل و نقل به دلیل استفاده از انواع وسایل نقلیه می‌تواند در گسترش تجارت و پیشرفت اقتصادی میان کشورهای گوناگون نقش مهمی ایفا کند.

اصطلاحات رایج در بارنامه های دریایی

• FCL(Full container load) یک کانتینر پر

فروشنده یک کانتینر کامل را رزرو میکند و یا به اصطلاح یک بارگنج کامل را میگیرد

در بارنامه‌های صادره برای FCL  توسط فرستنده بارچینی و بار شماری ( shipping load/stowed count) شده است.

• کمتر از بار یک کانتینر LCL (less than a container load)

فرستنده تنها برای فضایی که کالایش احتیاج دارد کانتینر را رزرو می‌کند بنابراین لازم نیست که هزینه فضای خالی باقیمانده کانتینر را بپردازد و همچنین هزینه حمل و نقل بین چند متقاضی کالا تقسیم می‌شود.

• محوطه کانتینر یا بارگنج سرا CY ( container yard)

منظور فضا یا محوطه‌ای است که در داخل پایانه یا بندر استقرار بار گنج‌ها.

• انبار یا ایستگاه کانتینر ها (container freight station)

در بارنامه‌های مربوط به محموله‌های کمتر از یک بار LCL  عبارت CFS  درج می‌گردد؛ یعنی کالا در چنین محل یا انباری جهت بارچینی در بار گنج از فرستنده تحویل گرفته شده و یا پس از باز کردن کانتینر تفکیک محموله‌ها گیرنده تحویل می‌گردد.

• FCL_LCL

محموله‌ها برای تحویل به چند گیرنده در یک کشور مقصد و در مقصد آنها را تفکیک و به گیرنده‌های مختلف تحویل می‌دهند یک کانتینر پر در مقصد به چند محموله کمتر از یک کانتینر تبدیل می‌شود .

• LCL _ FCL

محموله های چند فرستنده در ایستگاه بارگیر جمع اوری شده و پس از بارگیری در یک کانتینر برای یک گیرنده ارسال می گردد.

• FCL-FCL

کل محموله یک کانتینر از جانب یک فرستنده برای یک گیرنده ارسال می شود که می تواند به صورت door to door باشد.

• LCL-LCL

زمانی که محموله های چند فرستنده در ایستگاه بارگیری و جمع آور شده و پس از بارگری در یک کانتینر در مقصد آن ها را تفکیک و به گیرنده های مختلف تحویل می دهد. یعنی یک کانتینر پر در مقصد به چند محموله ی کمتر از یک کانتینر تبدیل می شود.

• Break bulk  کالاهایی که به صورت نگله های متفاوت هستند
• CAF (currency adjustment factor)

ضریب تبدیل نرخ ارز که به صورت درصدی و به کرایه حمل اضافه می‌شود

• FIO (free in and out)

مشتری علاوه بر کرایه حمل هزینه بارگیری مبدا و تخلیه در مقصد را می‌پردازد.

• CSP (container service port)

بندری که عملیات حمل کانتینرهای پر و نیمه پر در آنجا انجام می‌شود.

• CST (container service tariff)

تعرفه خدمات کانتینری

• CT_BL (combined transport feeder service)

بارنامه حمل مرکب است که خدمات حمل از یک مبدا داخلی به بندرگاه اصلی می‌باشد (از خطوط فرعی به خط اصلی)

• MH (merchant haulage)

زمانی که مشتری مایل است حمل داخلی را تقبل کند.

انواع خدمات شرکت‌ های باربری

• باربری درون شهری: این خدمات به حمل و نقل بار در محدوده داخل شهر اطلاق می‌شود، روشن است که از طریق زمینی انجام می‌گیرد. اصلی ترین کار شرکت‌های فعال در این حوزه، حمل و نقل لوازم اداری و منزل، همچنین بارهایی در مقدار و حجم کم است. اتوبار نیز در زمره این شرکت‌ها به حساب می‌آید با این تفاوت که فقط در زمینه حمل اثاثیه منزل فعالیت می‌کند.
• باربری بین شهری: شرکت‌هایی که خدمات بین شهری را انجام می‌دهندو به حمل بار بین دو شهر می‌پردازند که بنا به مسافت بین دو شهر می‌تواند در مسافت‌های طولانی یا کوتاه صورت گیرد. این شکل از حمل و نقل می‌تواند از طریق زمینی، ریلی و یا هوایی صورت گیرد. ولی در کشور ما اغلب به صورت زمینی و با استفاده از ماشین‌های سنگین مانند کامیون انجام می‌شود.
• باربری بین‌المللی: به حمل و نقل بار بین دو یا چند کشور اطلاق می‌شود. از سه طریق زمینی، هوایی و دریایی صورت می‌گیرد که بستگی به نوع و حجم بار دارد.

شرکت های حمل و نقل بین المللی

 در سال های اخیر نیاز مشتریان علل خصوص کسب و کارها در رابطه با حمل بار به خارج از کشور و یا بالعکس افزایش پیدا کرده است. با توجه به این موضوع، شرکت های باربری بین المللی در راستای رفع نیاز مشتریان، خدمات مربوط به باربری خارج از کشور را فراهم می کنند. استفاده از خدمات حمل و نقل بین المللی کار دشواری نیست. زیرا تمام پروسه جابجایی، برعهده شرکت های باربری می باشد. بنابراین مشتریان تنها می بایست سفارش مربوط به حمل بار را توسط یکی از شرکت های حمل و نقل جاده ای ثبت نمایند. توجه کنید که این روش از حمل و نقل بار، نسبت به باربری داخلی زمان به مراتب بیشتری نیاز دارد. در نتیجه بهتر است قبل از ارسال بار و محصولات، در رابطه با مدت زمان ارسال و تحویل بار به مقصد از شرکت مذکور راهنمایی بگیرید.

فدکس نمونه ای از شرکت های حمل و نقل بین المللی

نحوه کار فدکس 

شرکت خدمات پستی آمریکایی چند ملیتی تحت عنوان فدرال اکسپرس تاسیس شد . فدکس یک شرکت حمل و نقل بین المللی است که خدمات ارسال مرسولات، بسته ها و ارسال های سریع را در سراسر جهان ارائه می دهد. شرکت فدکس در سال 1971 تاسیس شده است و از آن زمان به بزرگترین شرکت تحویل پستی در سراسر جهان تبدیل شده است.

شرکت فدکس دریک زنجیره جهانی قرار دارد که متکی بر شبکه معتبری از مراکز پردازش داده، هواپیماها، فرودگاه ها و شعب مختلف در سراسر دنیا است. مشتریان می توانند جهت ارسال مرسولات خود از انواع خدمات مختلفی استفاده کنند، از جمله:

1. FedEx Express: خدماتی که جهت رساندن کالاهایی که است که در یک محدوده زمانی مشخص به دست گیرنده می رسند.
2. FedEx Ground:  خدماتی که برای انتقال کالا ها به صورت زمینی انجام می شود.
3. FedEx Freight: این خدمات برای ارسال بارهای سنگین و بزرگ استفاده می شود و می تواند از طریق زمینی و هوایی ارسال شود.
4. فدکس سرویس: وظایفی همچون فروش، بازاریابی، ارتباط و پشتیبانی از سایر کسب و کارها بر عهده دارد.
5. TNT Express: حمل و نقل بسته های کوچک را بر عهده دارند
6. همچنین، فدکس برای راحتی مشتریان خدمات دیگری مانند پیگیری آنلاین، سفارش محصولات بسته بندی  مرسولات ،خدمات وصول پیشنهاد می دهد.

یکی از دلایلی که باعث شده تا هزینه ی این شرکت به طور چشمگیری کاهش یابد استفاده از هواپیماهای کهنه و همچنین حمل و نقل کالا در بازه زمانی مشخص در طول روز ( 10 شب  به بعد) می باشد.